İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminden itibaren işe iade talebiyle ilgili olarak hukuksal süreç başlatabilir. Açılan bu davaya işe iade davası denilmektedir. Haklı bir sebep ileri sürülmeksizin iş sözleşmesi sona erdirilen işçinin işe iade davası ile beraber çalışılmayan süreç için yaşadığı mağduriyeti sebebiyle tazminat talep edebilmesi de mümkündür.
İşe iade davasının açılabilmesi için bazı şartların bulunması gerekmektedir. Kanuna göre
- İşyerinde en az 30 işçi çalışmalı
- İşçi, bu işyerinde veya işverenin başka işyerinde en az 6 ay süredir çalışıyor olmalı
- İşçi ve işveren arasındaki iş sözleşmesi belirsiz süreli iş sözleşmesi olmalı
- İşe iade talebinde bulunacak işçi işveren vekili olmamalı
- İşveren tarafından yapılan fesih geçerli bir nedene dayanmamalıdır.
İşverenin 30'dan az çalışanı varsa, işveren tarafından yapılan fesih geçerli bir nedene dayanıyorsa, iş sözleşmesi belirli süreli bir iş sözleşmesi ise, işçinin kıdemi 6 aydan azsa, işçi kendi isteğiyle istifa etmişse işe iade davasının şartları gerçekleşmediğinden açılamaz.
İşe iade davası açılabilmesi için arabuluculuk yoluna başvuruda bulunulması dava şartıdır. Dava şartı gerçekleştirilmeden açılan işe iade davalarında dava şartı yokluğu sebebiyle usulden red kararı verilmektedir. Arabulucuya başvurmaksızın doğrudan dava açılması sebebiyle davanın usulden reddi hâlinde ret kararı taraflara resen tebliğ edilir. Kesinleşen ret kararının da resen tebliğinden itibaren iki hafta içinde arabulucuya başvurulabilir.
İş sözleşmesi feshedilen işçi, fesih bildiriminde sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli bir sebep olmadığı iddiası ile fesih bildiriminin tebliği tarihinden itibaren bir ay içinde işe iade talebiyle, İş Mahkemeleri Kanunu hükümleri uyarınca arabulucuya başvurmak zorundadır.
Arabuluculuk faaliyeti sonunda anlaşmaya varılamaması hâlinde, son tutanağın düzenlendiği tarihten itibaren, iki hafta içinde iş mahkemesinde dava açılabilir. Taraflar anlaşırlarsa uyuşmazlık aynı sürede iş mahkemesi yerine özel hakeme de götürülebilir.
İşverence geçerli sebep gösterilmediği veya gösterilen sebebin geçerli olmadığı mahkemece veya özel hakem tarafından tespit edilerek feshin geçersizliğine karar verildiğinde, işveren, işçiyi bir ay içinde işe başlatmak zorundadır. İşçiyi başvurusu üzerine işveren bir ay içinde işe başlatmaz ise, işçiye en az dört aylık ve en çok sekiz aylık ücreti tutarında tazminat ödemekle yükümlü olur.
Mahkeme veya özel hakem feshin geçersizliğine karar verdiğinde, işçinin işe başlatılmaması halinde ödenecek tazminat miktarını da belirler. Kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için işçiye en çok dört aya kadar doğmuş bulunan ücret ve diğer hakları ödenir.
işçi kesinleşen mahkeme veya özel hakem kararının tebliğinden itibaren on işgünü içinde işe başlamak için işverene başvuruda bulunmak zorundadır. İşçi bu süre içinde başvuruda bulunmaz ise, işverence yapılmış olan fesih geçerli bir fesih sayılır ve işveren sadece bunun hukuki sonuçları ile sorumlu olur.
Feshin geçerli bir sebebe dayandığını ispat yükümlülüğü işverene aittir. İşçi, feshin başka bir sebebe dayandığını iddia ettiği takdirde, bu iddiasını ispatla yükümlüdür.
Dava ivedilikle sonuçlandırılır. Mahkemece verilen karar hakkında istinaf yoluna başvurulması hâlinde, bölge adliye mahkemesi ivedilikle ve kesin olarak karar verir. Dolayısıyla gerek ilk derece mahkemesi gerekse bölge adliye mahkemesinde davanın ivedilikle sonuçlandırılacağı düzenlenmiştir. Bu süre davanın görüldüğü ilk derece mahkemesinin ve bağlı olduğu bölge adliye mahkemesinin iş yüküne göre değişkenlik gösterecektir.
İşe iade davalarında görevli mahkeme iş mahkemesidir. İş mahkemesinin kurulmadığı yerlerde asliye hukuk mahkemeleri iş mahkemesi sıfatıyla bakmakla görevlidir.
İşe iade davasında yetkili mahkeme ise işçi veya işverenin yerleşim yeri mahkemesidir.